Музей

ЭКСКУРСІЯ “АПРАЦОЎКА ЛЁНУ І ТКАЦТВА”

  1 экскурсавод

Калі зацвітае лён, поле стаіць блакітнае-блакітнае, нібы неба. А як жа з яго атрымліваецца тканіна на кашульку? Усе працэсы, звязаныя з апрацоўкай сыравіны і падрыхтоўкай яе да ткання, выконваліся ўручную – звычайна гэта была жаночая работа. Вельмі важнай культурай для беларусаў быў лён. На тэрыторыі Беларусі лён быў вядомы, па дадзеных археалогіі, у другім стагоддзі да нашай эры. У канцы 19 – пачатку 20 стагоддзя лён быў распаўсюджаны па ўсёй тэрыторыі Беларусі. Вырошчвалі лён у кожнай сялянскай гаспадарцы.

  2 экскурсавод 

  Для пасева льна выбіралі пэўныя дні тыдня. Лічылася, што лепей за ўсё сеяць лён у пятніцу або суботу. Рвалі лён у другой палове жніўня. Затым вязалі ў снопікі і ставілі для прасушкі ў “бабкі”. Для абівання льняных галовак карысталіся пранікам (паказвае). Для змякчэння трасцы лён рассцілалі на лузе або пожні звычайна ў канцы жніўня, у час вялікіх рос. Пры даждлівым надвор’і саломка вылежвала 3-4 тыдні, пры сухім – 5-6. У некаторых раёнах яе вымочвалі (часам спачатку вымочвалі, а потым рассцілалі). Валокны з мачанца лепш выбельваліся і былі больш моцнымі. Гатовую трасцу звязвалі ў кулі, сушылі ў ёўні, на печы і інш.

3 экскурсавод

Ільняная тканіна ішла на вопратку, з ільна ткалі розныя патрэбныя рэчы. Але, каб лён ператварыўся ў гэтыя рэчы, трэба было шмат папрацаваць з ім. Усе працэсы, звязаныя з апрацоўкай ільняной сыравіны і падрыхтоўкай яе да ткання, выконваліся ўручную – звычайна гэта была жаночая работа. У кастрычніку льняное валакно трэба было ачысціць ад кастрыцы. Ці не таму і месяц так называецца – кастрычнік.

1 экскурсавод

Далей лён клалі ў церніцу, або мялку - прыладу для мяцця льняной ці канаплянай трасцы. Каб канчаткова ачысціць лён ад кастрыцы, яго трэба было трапаць траплом (паказвае), а затым часаць вось на такім грэбнем (паказвае). У выніку атрымлівалі кудзелю (паказвае) ці кужаль у залежнасці ад якасці. У лістападзе пачыналі прасці, пралі на працягу ўсяго тыдня за выключэннем святочных дзён і нядзелі. Беларускія жанчыны і дзяўчаты пралі і верацяном (паказвае) і на калаўроце (паказвае).

У хаце яго шанавалі –

Быў рэччу патрэбнай такой.

Як многа на ім перапралі

Кудзелі і воўны сівой.

Паціху круцілася кола,

І нітка плыла і плыла.

Яго вуркатаннем вясёлым

Напоўнена хата была...

2 экскурсавод

Некалькі жанчын збіраліся ў адной хаце, каб сукаць і прасці. Гэтай работай займаліся ў Піліпаўскі пост (з 28 лістапада па 6 студзеня). Гаварылі так: “Піліпаўскія ночкі надзенуць сарочкі”. Чым лепшай была прадуха, тым танчэйшай у яе атрымоўвалася пража.

3 экскурсавод

Пасля таго, як кудзеля была спрадзена, яе адбельвалі. У працэсе адбельвання маткі пражы вымочвалі ў шчолаку, паласкалі і развешвалі на сонцы. Часам пражу фарбавалі. Асноўнай сыравінай для фарбавання ў хатніх умовах служылі натуральныя фарбавальнікі: адвары або настоі лісця, кары дрэў, сцяблоў, кветак, каранёў траў. У выніку змешвання розных кампанентаў атрымлівалі патрэбны колер.

1 экскурсавод

 А потым пачыналі ткаць на кроснах. У сакавіку, калі дзень павялічваўся, у хату прыносілі ставы і ўвесь панарад: ніты, бёрды, набіліцы (паказвае) і інш. У наладцы красён і ткацтве звычайна ўдзельнічалі 2 – 3 жанчыны.

    У нас пакуль няма кросен, але ёсць дэталі гэтага станка – бёрды, ніты, чаўнок (паказвае). На кроснах ткалі. Вось гэтыя посцілка, абрус, ручнік (паказвае) сатканы на кроснах. Палатно вымочвалі, выбівалі пранікам на рэчцы, паласкалі, а затым рассцілалі на роснай траве (прадвеснем на снезе) для бялення пад сонечнымі промнямі.

2 экскурсавод

У залежнасці ад валакна і майстэрства ткачыхі палатно атрымлівалася рознай якасці. Самае грубае ішло на мяхі, іншыя гаспадарчыя патрэбы, тонкае – на адзенне, ручнікі і г.д. Паглядзіце, якія цудоўныя рэчы можна зрабіць на кроснах. Абрусы, ручнікі, спадніцы, фартухі.

3 экскурсавод

Паглядзіце, якая  спадніца, які  фартух. Уявіце, якой  прыгожай жанчына была ў гэтай вопратцы на сенажаці ў час жніва. У ёй было яшчэ і ўтульна. Таму што яна выраблена з натуральнага валакна — ільну. Нягледзячы на цяжкія ўмовы жыцця (не было электрычнасці, тэхнікі для апрацоўкі зямлі, адсутнічалі сродкі сувязі), нашы продкі ўмелі ўпрыгожыць свой побыт, умелі весяліцца і адпачываць.

На развітанне пажадаем:

Будзьце здаровы,

Як рыжыкі баровы.

Майце торбу грошай,

Жывіце ў раскошы.

Прыемнага лета!

Здароўя пры гэтым.

І восені яснай,

І долечкі шчаснай.

Дружна жывіце,

Край свой любіце!

Экскурсія па этнаграфічным музеі “Беларуская хатка”

Відэа "Беларуская хатка"

Мне хочацца пачаць сваю экскурсію па музеі словамі Янкі Купалы “Ад прадзедаў спакон вякоў мне засталася спадчына…”. Спадчына – гэта ўсё тое, што засталося нам ад продкаў. Каб добра ведаць яе цяпер, трэба зазірнуць у яе гістарычнае мінулае, вывучаць яе культуру і побыт, як жылі дзяды нашы і прадзеды.

Профіль нашага музея – этнагарафічны, таму што большасць экспанатаў прысвечана быту нашых продкаў. Музей быў заснаваны 14. 06. 2011 года. Згодна з запісам у інвентарных кнігах у музеі налічваецца 151 экспанат асноўнага фонду. Экспазіцыі, прадстаўленыя ў нашым музеі, адлюстроўваюць характар народнага побыту і народнай культуры пачатку 19-20 стагоддзяў. Тут вывучаюць як матэрыяльную культуру (жыллё, прылады працы, адзенне, хатняе начыненне), так і духоўную (звычаі, святы, абрады, павер’і, легенды і г. д.).

Музей дапамагае дзецям вывучаць і разумець тую “сівую даўніну”, у якой жылі нашы дзяды, спазнаць, што іх цікавіла, што елі, як працавалі.

Музей складаецца з тэматычных экспазіцый: “Лён і апрацоўка льну”, “Ганчарныя вырабы”, “Беларускія ручнікі”, “Быт беларуса”, “Саломапляценне і лозапляценне”, “Куток гаспадыні”, “Чырвоны кут”.

Самым свяшчэнным месцам у хаце нашых продкаў лічыўся чырвоны кут, або покуць, - месца ў куце над вакном, дзе заўсёды віселі абразы (іконы), абавязкова пакрытыя прыгожымі саматканымі ручнікамі. Стол стаяў на покуце. У нашым музеі таксама ёсць такі кут.

Асноўным заняткам нашых продкаў былі земляробства і жывёлагадоўля. Кожную вясну селянін урачыста крочыў у поле, сеяў хлеб і лён. У нашым музеі прадстаўлены сялянскія прылады працы. Яны падзяляліся на мужчынскія і жаночыя. У першую чаргу прадстаўлены прылады для апрацоўкі льну, з якога выраблялася тканіна і адзенне.

Саматканыя посцілкі, ручнікі, сурвэткі, абрусы і іншыя тканыя вышываныя рэчы былі не проста ўжыткам хатняга абіходу. Узоры тканых і вышываных вырабаў – гэта зашыфраваны аповед пра жыццё народа, яго працу, шчасце і нястачы, мары і спадзяванне.

Асобнай экспазіцыяй прадстаўлена беларускае народнае адзенне. Экспазіцыя змяшчае традыцыйны сялянскі касцюм: жаночы, мужчынскі, дзіцячы. Ёсць у нашым музеі і лапці – традыцыйны сялянскі абутак.

Самым важным месцам у хаце беларусаў з’яўлялася печ. На пыпечку ў нашых продкаў стаялі прасы, якія награваліся вуголлем, што бралася з печы. Прасавалі адзенне святочнае і найлепшае. А паўсядзеннае, з ільняных тканін, прасавалі з дапамогай качалак – драўлянага праса. На паліцах у музеі знаходзяцца розныя віды трапла, калаўроты, прасніцы, верацёны.

Экспазіцыя “Ганчарныя вырабы” знаёміць наведвальнікаў музея з глінянымі вырабамі: збаны, гладышы, міскі, гліняныя цацкі.

Нашы продкі любілі ўпрыгожваць сваё жыллё ткацкімі вырабамі, вырабамі з саломы.

Відэа "Беларуская хатка"